Belgische koning door het stof voor koloniale verleden in Congo: 'Diepste spijt'

Filip begint zijn brief nog met felicitaties aan Congo. Het Afrikaanse land viert vandaag 60 jaar onafhankelijkheid. Maar naast gelukwensen zijn er dus ook woorden van spijt.

Van 1885 tot en met 1960 viel Congo onder het bewind van België. De huidige koning spreekt zich nu uit over die periode. "Ten tijde van Congo-Vrijstaat werden geweld- en gruweldaden gepleegd die op ons collectieve geheugen blijven wegen", schrijft Filip.

Rubber

Die gruweldaden vonden volgens deskundigen vooral in de eerste periode van de Congo-vrijstaat plaats. Die waren het gevolg van het verzamelen en transporteren van rubber naar het Belgische vasteland.

De dwangarbeid om die productie te maximaliseren eiste veel slachtoffers. Inwoners die niet genoeg produceerden of werk weigerden werden gedood. Er vielen naar schatting miljoenen Congolese doden door mishandelingen en epidemieën.

Dat de Belgische koning zich na al die jaren op deze manier over het verleden uitlaat, is opvallend. Maar de dood van George Floyd en de daaropvolgende protesten en het racismedebat lijken de aanleiding voor de koning om zich uit te spreken.

Ingaand op de impact die België heeft gehad de Congolese bevolking zegt hij: "Wonden die tegenwoordig weer pijnlijk voelbaar worden door daden van discriminatie, nog te sterk aanwezig in onze samenleving."

Geen excuses

Filip trekt daarmee een direct verband tussen het koloniale verleden en hedendaags racisme. In de brief blijft het bij een spijtbetuiging en volgen er geen excuses. Die woordkeuze is juridisch van groot belang.

Zo is het erkennen van gemaakte fouten juridisch gezien niet bindend. Terwijl het aanbieden van excuses ook blijk van aansprakelijkheid zou kunnen zijn. De president van Congo, Félix Tshisekedi, heeft nog niet op de brief gereageerd.

De volledige brief van koning Filip

Bij de zestigste verjaardag van de onafhankelijkheid van de Democratische Republiek Congo houd ik eraan u, en het Congolese volk, mijn hartelijkste gelukwensen aan te bieden.

Deze verjaardag is een uitstekende gelegenheid om onze vriendschappelijke banden te herbevestigen. Wij verheugen ons over de intense samenwerking tussen onze beide landen in verschillende domeinen, en in het bijzonder op het medische vlak. Vandaag vergt de pandemie al onze aandacht bovenop alle andere uitdagingen. Het bevoorrechte partnership tussen België en Congo is een sterke troef om daar het hoofd aan te bieden. Ter gelegenheid van uw nationale feestdag wil ik ons engagement in dit partnerschap bevestigen.

Om onze banden te versterken en de vriendschap tussen onze landen te verdiepen, moeten we in alle openheid en sereniteit met elkaar kunnen spreken over onze lange gezamenlijke geschiedenis. 

Deze geschiedenis bestaat uit gemeenschappelijke verwezenlijkingen, maar ook uit pijnlijke episoden. Ten tijde van Congo-Vrijstaat werden geweld- en gruweldaden gepleegd die op ons collectieve geheugen blijven wegen. Gedurende de daaropvolgende koloniale periode werd eveneens leed veroorzaakt en zijn vernederingen toegebracht. Ik houd eraan mijn diepste spijt te betuigen voor die wonden uit het verleden. Wonden die tegenwoordig weer pijnlijk voelbaar worden door daden van discriminatie, nog te sterk aanwezig in onze samenleving. Ik zal blijven strijden tegen alle vormen van racisme. Ik moedig de reflectie aan die in ons parlement wordt aangevat om definitief met het verleden in het reine te komen. 

We moeten naar de toekomst kijken in een geest van samenwerking en wederzijds respect om de mondiale uitdagingen aan te pakken. De strijd voor de menselijke waardigheid en voor een duurzame ontwikkeling vraagt dat we onze krachten bundelen. Deze ambitie koester ik voor onze beide landen en beide continenten, Afrika en Europa.

Door de huidige omstandigheden kan ik helaas niet naar uw mooie land reizen, dat ik graag beter zou leren kennen. Ik hoop dat ik daar spoedig de gelegenheid toe krijg.