Na de eerste hoopvolle signalen van farmaceuten is het nu tijd voor de vraag: welke groepen komen straks als eerste in aanmerking voor het coronavaccin? De Gezondheidsraad komt nu met een advies aan het kabinet: ouderen en zieken eerst.
Nederland staat aan het begin van de grootste vaccinatiecampagne ooit, maar zeker is dat het aantal beschikbare vaccins in eerste instantie niet genoeg zal zijn om iedereen te vaccineren. Daarom adviseert de Gezondheidsraad om bepaalde groepen voorrang te geven.
Ouderen en zieken eerst
De raad adviseert 60-plussers en medische risicogroepen als eersten een vaccin te geven. Dit zijn de mensen die het meeste risico lopen om ernstig ziek te worden of te overlijden aan Covid-19.
"Uitgaande van de huidige situatie wordt op die manier de meeste gezondheidswinst behaald met het beperkte aantal vaccins dat in eerste instantie beschikbaar zal komen."
Voorrang voor medische risicogroepen
De Gezondheidsraad, dat overigens een onafhankelijk wetenschappelijk adviesorgaan is, heeft de medische risicogroepen die voorrang zouden moeten krijgen gedefinieerd. Het gaat om mensen met:
• ernstige aandoeningen aan hart of luchtwegen
• diabetes mellitus
• chronische nierinsufficiëntie
• een afweerstoornis
• een verminderde weerstand tegen luchtweginfecties (behandeld met immunosuppressiva)
• een verstandelijke beperking (wonend in instellingen verpleeghuisbewoners)
Als deze risicogroepen niet gevaccineerd kunnen worden, bijvoorbeeld omdat vaccinatie bij deze groepen niet werkzaam is, kan 'indirecte bescherming worden nagestreefd door zorgmedewerkers of mantelzorgers te vaccineren die direct contact hebben met medische risicogroepen', zo staat in het advies. Dit zou bijvoorbeeld van toepassing zijn op werknemers in langdurige zorginstellingen, zoals verpleeghuizen.
Binnen de genoemde groepen kan dan ook nog een soort volgorde worden gemaakt, door te beginnen met de oudste groep mensen met een aandoening. Daarna volgt de groep 60-plussers zonder aandoening en de groep mensen met een aandoening.
Kanttekeningen
De Gezondheidsraad heeft nog wel enkele kanttekeningen bij deze strategie. Zo moet het vaccin veilig zijn en voldoende werkzaam zijn om ernstige ziekte en sterfte bij deze doelgroepen te voorkomen.
"Ook moet rekening gehouden worden met het feit dat naarmate de leeftijd toeneemt, het immuunsysteem minder goed werkt en vaccins dus in het algemeen minder werkzaam zijn."
Voorrang geven is 'ingewikkelde kwestie'
Het voorrang geven aan bepaalde groepen wordt 'prioriteren' genoemd. Dat is een 'ingewikkelde kwestie', schrijft de raad. Er zijn medisch-wetenschappelijke redenen om te kiezen voor bepaalde groepen, maar ook ethische argumenten.
De Gezondheidsraad heeft drie strategieën uitgewerkt. In het advies kiest de raad voor de eerste strategie: dit draait om de ziekte en de sterfte als gevolg van de ziekte Covid-19 te verminderen. Dit is zoals de raad het noemt de 'gangbare invulling van het utiliteitsprincipe' en levert de meeste (gezondheids)winst op voor de bevolking als geheel.
Maar, je zou ook kunnen kiezen voor minder gangbare strategieën. De Gezondheidsraad heeft daar twee van uitgewerkt.
Alternatieve strategieën
De tweede strategie gaat over het principe van rechtvaardigheid: dat mensen met gelijke aanspraak op een middel daar ook gelijke kans op krijgen. Je zou dan kunnen kiezen voor een vaccinatiestrategie die gericht is op het terugdringen van de verspreiding van het virus. Dan worden eerst de mensen gevaccineerd die een grote rol spelen bij de verspreiding van het virus in de bevolking. "Dit zorgt voor indirecte bescherming van kwetsbare groepen en vermindering van de indirecte maatschappelijke nadelen."
De derde strategie is het voorkomen van maatschappelijke ontwrichting. Bij deze strategie wordt bij vaccinatie voorrang gegeven aan mensen die werken in de zorg en mensen die werkzaam zijn in andere vitale sectoren zoals veiligheid, onderwijs en openbaar bestuur.
Covid-19-vaccins voor Nederland
Tot nu toe heeft de Europese Commissie met zes vaccinproducenten afspraken gemaakt voor de aankoop van vaccins. In dit overzicht zie je wanneer verwacht wordt dat ze beschikbaar komen en hoeveel doses Nederland sowieso zou moeten krijgen.
- BioNtech & Pfizer: zeker 7,8 miljoen doses (vanaf eind 2020)
- AstraZeneca & Oxford: zeker 11,7 miljoen doses (vanaf eind 2020)
- Janssen & Johnson & Johnson: zeker 7,8 miljoen doses (vanaf eind 2020)
- Moderna: zeker 3,1 miljoen doses (vanaf begin 2021)
- Sanofi & GSK: zeker 11,7 miljoen doses (vanaf begin 2021)
- CureVac: zeker 8,8 miljoen doses (na maart 2021)
Op het moment dat de vaccins op de markt komen zullen er waarschijnlijk slechts geringe hoeveelheden beschikbaar zijn. Pas in de loop van 2021 zal, naar verwachting, een ruim voldoende voorraad vaccins voor de lidstaten van de EU beschikbaar komen.
Bron: KNVM.
De commissie benadrukt dat dit een voorlopig advies is. Er moet eerst meer duidelijkheid komen over de werkzaamheid van de verschillende vaccins.
'Combinatie strategieën ook mogelijk'
Ook de ontwikkeling in het aantal besmettingen en ziekenhuisopnamen is van belang. Bij een lager aantal besmettingen levert het bijvoorbeeld mogelijk meer collectieve gezondheidswinst op om het beperkte aantal vaccins in te zetten om de verspreiding van het virus tegen te gaan, dat is strategie 2.
Ook kan gekozen worden voor een strategie waarin vooral wordt ingezet op het tegengaan van maatschappelijke ontwrichting, dat is strategie 3 - "Of op een combinatie van verschillende strategieën."
