Hoe werkt zo’n coronatest? En nog zes vragen over het nieuwe Nederlandse testbeleid

De CDA-bewindsman doet de oproep aan de vooravond van de uitbreiding van het aantal tests. Vanaf maandagochtend 8.00 uur kunnen mensen een landelijk nummer bellen, dat dan bekendgemaakt wordt. Als mensen klachten hebben, komen ze in aanmerking voor een keelneustest, waarbij wordt vastgesteld of iemand op dat moment corona onder de leden heeft.

De Zorgminister benadrukt dat deze tests niet zijn voor het meten van antistoffen in het lichaam en of mensen immuniteit tegen de ziekte hebben opgebouwd. De Jonge: “Deze test is om te kijken of je nú besmet bent. Juist door iedereen met klachten te testen weten we snel waar het virus eventueel weer oplaait en kunnen we het ook direct de kop indrukken en zo verdere verspreiding voorkomen.’’ Zo probeert het kabinet te voorkomen dat er een tweede golf coronabesmettingen komt.

Binnen 48 uur na de test worden mensen gebeld over de uitslag. Als sprake is van een besmetting, start de GGD een bron- en contactonderzoek. Nauwe contacten die uit dat onderzoek naar voren komen, worden ook gevraagd om twee weken thuis te blijven en te rapporteren over mogelijke gezondheidsklachten.

Hoe gaat het in zijn werk als je je wilt laten testen? Waarom testen we nu pas zoveel? Wat kost het? Lees hieronder zeven prangende vragen en de antwoorden van deskundigen over het nieuwe Nederlandse testbeleid. 

1. Kan ik me vanaf volgende week laten testen op corona als ik dat wil?
“Het is écht de bedoeling om heel laagdrempelig te gaan testen,” benadrukt arts-microbioloog Steven Thijsen, die lid is van een speciaal team dat is opgericht om het testen in Nederland soepel te laten verlopen. Zodra je klachten hebt aan je luchtwegen, en bijvoorbeeld veel meer niest dan normaal, doe je er volgens de arts van het Utrechtse Diakonessenhuis verstandig aan om je te laten testen. “Met verkoudheid moet je al gaan, want als het corona is wil je er snel bij zijn. Dit is essentieel, want je wilt koste wat kost voorkomen dat er nóg een uitbraak volgt.’’

Met gespreide vingers houdt hij zijn handen voor zijn borst. “Ik zie het ook echt als een maatschappelijke verantwoordelijkheid: zo’n tweede golf moeten we zien te voorkomen. Ik heb drie kinderen, die willen weer naar buiten, maar dat kan alleen als we gaan testen. Zo kunnen we mogelijke uitbraakjes zo snel mogelijk onder controle krijgen, kan de economie weer gewoon open en zorgen we ervoor dat de uitbraak nooit meer zo groot wordt.’’

2. Hoe gaat het in zijn werk als ik me wil laten testen?
Maandagochtend om 8.00 uur maakt het ministerie van Volksgezondheid een landelijk nummer bekend voor mensen die een coronatest willen. “Dat nummer kunnen mensen dan ook meteen bellen’’, laat minister De Jonge weten bij monde van zijn woordvoerder. Arts-microbioloog Thijsen van het Landelijk Coördinatieteam Diagnostische Keten (LCDK) vult aan: “Als je naar de GGD belt, dan vragen ze: hebt u klachten? Als dat zo is, dan kun je terecht. De GGD plant je dan in bij een teststraat bij jou in de buurt.’’

In die drive-in, waarbij je vanuit de auto een test kunt laten doen, wordt met een soort wattenstaafje een keelneustest afgenomen. Met die moleculaire test of PCR-test kun je vaststellen of iemand op dat moment corona heeft. De tests die vanaf juni worden aangeboden zijn dus niet bedoeld voor het meten van antistoffen, die aantonen of iemand het coronavirus achter de rug heeft en immuniteit heeft opgebouwd. Volgens de door het kabinet aangestelde speciaal gezant Feike Sijbesma is het ‘heel goed’ als we ‘als samenleving een soort dashboard hebben’ waardoor we weten ‘wie überhaupt besmet zijn en hoe die besmettingen zich door de bevolking bewegen’. “Daar kunnen we het beleid op afstemmen.’’

3. Waarom testen wij nu pas op grote schaal?
“Er wordt wel eens gezegd: dan koop je toch even wat testen en dan zijn we er. Maar de wereld is complexer dan dat,” zo waarschuwde gezant Sijbesma onze volksvertegenwoordigers voor al te gemakkelijke kritiek. Door het uitbreken van de coronapandemie was de wereldwijde vraag gigantisch. “Eerst waren er problemen met de buffervloeistof en was er gedoe over de receptuur,’’ erkent de VWS-woordvoerder. “Toen bleek er een tekort aan testplaatjes.’’ Thijsen vat samen: “Het bleek niet alleen een gezondheidscrisis, maar ook een logistieke crisis.’’

Of Nederland enorm achter het net viste? “Dat deden we met zijn allen,’’ pareert de arts. “Duitsland was wel beter met de voorbereiding, die hebben al vroeg strategische voorraden opgebouwd. Daar gold ook de wet van de remmende voorsprong.’’ Eind januari was daar al een kleine corona-uitbraak in de Zuid-Duitse deelstaat Beieren. “Daardoor zijn we meteen veel gaan testen,’’ verklaarde een woordvoerder van het Duitse RIVM daarover. Nederland testte noodgedwongen alleen ernstig zieke en kwetsbare patiënten. Na het zorgpersoneel, kwamen daar in mei ook leraren, medewerkers van de kinderopvang en mantelzorgers bij, vanaf 1 juni mag iedereen.

4. Hoe kan het dat we nu ineens wél veel kunnen testen?
Door extra laboratoria in te zetten is een inhaalslag gemaakt. Zo springen de bloedbanken van Sanquin bij en is één van de grootste laboratoria voor dieren ter wereld in razend tempo omgebouwd, zodat er duizenden tests voor mensen gedaan kunnen worden. Extra machines en testmateriaal zijn aangeschaft, testmateriaal is in eigen land gemaakt en de samenwerking tussen labs is verbeterd. “Zo hadden ze in Amsterdam en Groningen op een gegeven moment een tekort aan tips,’’ vertelt Thijsen, wijzend naar het zwarte, puntvormige onderdeel dat bij de test wordt gebruikt. “Daar hebben wij toen een koerier met spullen van ons op afgestuurd.’’

Nu verdeelt het landelijk coördinatieteam alle benodigdheden over de labs, zodat er minder tekorten ontstaan. “Dat er nu ruim voldoende testcapaciteit is, schept vertrouwen,’’ zegt Jako Burgers, die het woord voert namens het Nederlands Huisartsen Genootschap. “We hopen de tweede golf voor te zijn door nu wél te testen, testen, testen, zoals de Wereldgezondheidsorganisatie al heel lang zegt.’’

De verwachting is dat vanaf dit najaar veel testen nodig zijn, omdat dan het griepseizoen aanbreekt. “Het RIVM heeft berekend dat die piek in februari kan liggen en dat je zonder de maatregelen die horen bij de lockdown misschien wel 70.000 tests nodig zou hebben. Maar dat is het geval als we niet allemaal netjes onze handen zouden wassen en 1,5 meter afstand zouden houden,” verklaart de persvoorlichter van VWS. “De lockdown is tot nog toe een erg effectieve strategie gebleken om de verspreiding van het virus tegen te gaan.’’

5. Wat kost een test?
Test de huisarts een patiënt, dan kunnen de kosten voor het testen van je eigen risico af gaan. Daarom is afgesproken dat de inzending van de test via de GGD kan. ‘De test komt dan voor rekening van de GGD en heeft geen invloed op uw eigen risico,’ zo staat te lezen op de website van de Rijksoverheid. Het tarief dat het ministerie aan de GGD vergoedt is 95 euro, met de toename van het aantal tests wordt dat vanaf juni mogelijk lager.

6. Hoe betrouwbaar is zo’n test?
“Dat hangt van allerlei factoren af,’’ zo weet arts-microbioloog Thijsen. “Hoe is het monster afgenomen? In welke fase van de ziekte zit de patiënt? Meteen na contact met een besmet persoon heeft testen namelijk nog geen zin.’’ Dit heeft ermee te maken dat de ziekte twee tot veertien dagen incubatietijd heeft. “Is het monster goed afgenomen en is het virus aanwezig, dan is de betrouwbaarheid 95 tot 100 procent,’’ licht de arts toe. Zo is het bijvoorbeeld van belang om met de wattenstaaf, via de neus voldoende diep de keel in te gaan. Thijsen: “Soms gebeurt het dat iemand eerst negatief wordt getest en later alsnog positief. Dat kan gebeuren als de virusconcentratie in de neus niet hoog genoeg is.’’

7. Wat gebeurt er na een positieve test?
Zowel bij een negatieve als bij een positieve test wordt er binnen 48 uur gebeld over de uitslag. De uitslagen worden opgeslagen in CoronIT, een it-systeem dat speciaal ontworpen is voor het delen van corona-gegevens. Deze maand worden alle 25 GGD’s en veel labs hierop aangesloten. Als er sprake is van een besmetting, gaat er een alarmbelletje rinkelen bij de GGD en start een bron- en contactonderzoek. “Positief geteste mensen worden dan aangeschreven en gebeld. En dat wordt gedurende de twee weken van quarantaine thuis herhaald,’’ aldus de VWS-woordvoerder.

Nauwe contacten die uit dat onderzoek naar voren komen, wordt ook gevraagd om twee weken thuis te blijven en te rapporteren over mogelijke gezondheidsklachten. Portefeuillehouder infectieziektebestrijding Sjaak de Gouw van de landelijke GGD-Ghor: “Testen en het uitvoeren van bron- en contactonderzoek is een vast onderdeel van ons werk. Maar het uitvoeren op deze schaal is voor de GGD’en een enorme klus.’’ Hierdoor kan het in het begin mogelijk wat langer duren om een afspraak te maken en getest te worden. “Maar,’’ zo belooft de GGD’er: “We zorgen ervoor dat iedereen met klachten passend bij het coronavirus zo snel mogelijk geholpen wordt.’’