Reclame voor het verboden goedje snus tijdens de aankomende Grand Prix van Zandvoort is een doorn in het oog van KWF, de Hartstichting en het Longfonds. Flinke kans dat je daar vanochtend een nieuwsartikel over las en dacht: oké, maar wat is snus? Het antwoord: nicotinezakjes voor onder je bovenlip.
Verslavingsinstantie Jellinek waarschuwt voor de gevaren: "Jongeren zien het onterecht als veilig alternatief voor roken."
De werking van snus is simpel: je legt een klein soort theezakje met nicotine onder je bovenlip en de stof komt via kleine bloedvaatjes in je bloed terecht. Jacqueline Krouwel van Jellinek: "Je krijgt er een beetje een opgewekt gevoel van. Na ongeveer anderhalf uur gaat dat gevoel weg en kun je lusteloos en geïrriteerd raken, waardoor je meer snus wilt."
Jongeren lopen meer risico op verslaving dan volwassenen, zegt Krouwel. "De kans bestaat dat ze van snus overstappen op gewoon roken of vapes."
'Steeds populairder'
Cijfers over hoe vaak het een leidt tot het ander, zijn er niet. Jellinek zegt wel signalen te zien van toenemende populariteit van snus in bepaalde groepen, wijken en klassen.
Dat terwijl het spul verboden is in Nederland: zakjes met meer dan 0,035 milligram nicotine erin zijn illegaal. Krouwel: "Dat geldt daarmee voor de meeste snus op de markt."
Er bestaan nicotinezakjes met en zonder tabak. Vooral die laatsten hebben volgens Jellinek een toenemende aantrekkingskracht op jongeren. In de volksmond worden beide varianten snus genoemd.
"Ook zonder tabak is snus verslavend en bovendien heel erg slecht voor je tanden. Je tandvlees kan er gevoelig van worden. De meeste jongeren hebben in hun mond een favoriet plekje om zo'n zakje te leggen, daar kun je gaatjes in je gebit krijgen." Wie zoekt op social media vindt zelfs verhalen over verbrand tandvlees. Het RIVM schrijft over nicotine: "Het kan onder andere duizeligheid, hartritmestoornissen en ademhalingsproblemen veroorzaken."
Reclame mag
Snus zonder tabak valt niet onder de tabakswet. Een woordvoerder van de Voedsel- en Warenautoriteit laat weten dat voor die snus-variant dan ook reclame gemaakt mag worden.
Formeel doet raceteam McLaren straks niks verkeerd als het zijn Formule 1-coureurs in het laatste weekend van deze maand over het circuit van Zandvoort laat scheuren met reclame voor Velo op de racewagens. De NVWA: "Die produceren nicotinezakjes zonder tabak."
Toch dienden het KWF, de Hartstichting en het Longfonds een klacht in bij de Reclame Code Commissie. "Reclame mag niet tot gedrag aanzetten dat schadelijk is voor de gezondheid, daarom onze klacht", zegt een woordvoerder van de Hartstichting namens de klagers. "Zeker tijdens een wereldwijd Formule 1-race vinden wij dit niet wenselijk."
Het is overigens nog wel de vraag of McLaren met het merk Velo op de wagen zal rijden, want vorige maand in Spa werd het logo van het merk nog vervangen. Vermoedelijk omdat snus ook daar verboden is. De klacht gaat in Nederland daarom ook over de promotietour voorafgaand aan de Nederlandse Grand Prix, waar Velo wel te zien zal zijn.
Het steekt de klagende organisaties dat de reclame de suggestie kan wekken dat het 'hartstikke hip is' en zo jongeren wellicht over de streep trekt. "Als je online zoekt heb je snus binnen no time besteld en binnen."
En het steekt misschien nog wel harder hoe de tabaksindustrie in de ogen van de organisaties alles doet om jongeren aan de nicotine te krijgen: "Om de oude rokers te vervangen willen ze nu de jongeren verslaafd maken."
Terug in de tijd
Jellinek is het daar hartgrondig mee eens: "Nicotine is dé verslavende stof in tabak maar ook in snus. Er is zo hard gestreden om tabaksreclame te verbieden, deze snus-reclames lijken een stap terug in de tijd. Er moet wat ons betreft een verbod volgen op uitingen voor alle nicotinehoudende producten, waaronder snus en vapes. En voor alcohol!"
Het demissionaire kabinet werkt aan wetswijziging waardoor alle varianten van snus, ook die zonder tabak, onder de tabakswet vallen. Daarmee wordt alle snus-reclame verboden maar dat duurt nog zeker tot halverwege 1 juli volgend jaar.
Jongens van 12 aan de snus
Jongeren in Halsteren hadden geen reclame-uiting op een racewagen in Zandvoort nodig om hun weg tot het illegale goedje te vinden, vertelt Walter van Krieken van sportbedrijf Bergen op Zoom: "In het begin van het seizoen kwamen we het ineens veel tegen bij ons buitenzwembad in Halsteren."
Toezichthouders daar ontdekten zakjes snus op de zonneweide, maar wisten niet direct wat het was. "Uiteindelijk herkende een van de medewerkers het. Hij had gelezen dat Andre Hazes er openlijk voor uitkwam het te gebruiken en herkende het daarvan."
Van Krieken vroeg de politie om advies en kreeg de tip te gaan fouilleren. Een aantal dagen lang werden bezoekers door een externe beveiliger gecontroleerd: "Hij kwam een stuk of vijftien blikken vol zakjes snus tegen. Allemaal meegebracht door jongens van tussen de twaalf en de veertien."
Hun ouders werden direct opgebeld: "Die reageerden bijna allemaal met: dat doet mijn kind niet. Dan gaven we ze hun zoon aan de lijn, die dan moest toegeven van wel."
Niet bij peuters in de mond
De jongens kregen een waarschuwing: betrappen we je nog een keer, dan mag je het zwembad niet meer in. Ook werd op social media gecommuniceerd dat snus verboden is. "Daarna hebben we geen zakjes meer gevonden. "
Van Krieken voegt toe: "Ik heb niet de illusie dat ze allemaal direct gestopt zijn met snus. Maar onze zorg was vooral dat rondkruipende peuters die zakjes op de zonneweide vinden en in hun mond stoppen."
De klacht over de Velo-reclame
Momenteel wordt door de Reclame Code Commissie bekeken of de klacht van KWF, de Hartstichting en het Longfonds aan alle eisen voldoet om in behandeling te worden genomen. Daarna kan het nog een paar weken duren voordat eventueel een uitspraak volgt. De race en de promotietour is echter al over anderhalve week.
De Dutch Grand Prix laat ondertussen weten: "Wij hebben in zijn geheel geen invloed op de keuze van partners van de deelnemende Formule 1 teams. Voor vragen daarover moet je bij het team zijn. Voor alle duidelijkheid: wij leveren als Nederlandse Grand Prix Organisatie een leeg circuit op."
Dat team – McLaren dus – geeft in een statement enkel aan zich altijd te houden aan de geldende wetten en reclameregels in het land waar wordt geracet.
Meedoen aan het RTL Nieuwspanel?
Van kabinet tot koningshuis, van geld tot gezondheid: in het RTL Nieuwspanel kun jij meepraten over welke kant Nederland op moet. Laat je stem horen! Aanmelden kan hier.
