Nederlandse leerlingen rekenen en lezen slechter dan hun ouders

Nederlandse kinderen lezen en rekenen slechter dan twintig jaar geleden en presteren daarin slechter dan hun ouders. Het gemiddelde reken- en taalniveau daalt, terwijl het aantal leerlingen dat echt ondermaats rekent en leest, juist stijgt. De resultaten van basisschoolleerlingen gaan langzaam maar gestaag achteruit, concludeert de Inspectie van het Onderwijs in het jaarlijkse onderzoek 'De staat van het Onderwijs'.

In 2017 verlieten grofweg 13.000 kinderen groep 8 zonder dat ze fatsoenlijk konden rekenen, 3.500 leerlingen konden niet goed genoeg lezen en schrijven. Dat betekent dat ze geen plus- en minsommen met grote getallen kunnen maken, simpele tabellen niet snappen, moeite hebben met eenvoudige teksten, of regels voor werkwoordspelling niet kennen. Kinderen zijn niet alleen slechter gaan lezen en rekenen, volgens de inspectie is ook het natuurkunde-, bewegings- en kunstonderwijs minder goed dan voorheen.

De Onderwijsinspectie maakt zich zorgen. Kinderen die niet op een basisniveau kunnen rekenen en schrijven, zullen daar in hun hele verdere schoolloopbaan en leven last van hebben. Wie niet kan hoofdrekenen zal ook vastlopen in de economielessen en wie eenvoudige teksten niet snapt, zal eenmaal volwassen een brief van bijvoorbeeld de Belastingdienst niet begrijpen.

Verklaring

Een sluitende verklaring voor de dalende resultaten heeft de inspectie niet. Voor een deel wordt het gemiddelde omlaag getrokken doordat de beste leerlingen in twintig jaar tijd minder goed zijn gaan rekenen en lezen. Maar de inspectie sluit ook niet uit dat een zeker dedain over taal en rekenonderwijs invloed heeft gehad. “Er zijn scholen die zeggen: Ach, dat lezen en rekenen vinden wij niet meer zo belangrijk”, aldus een persvoorlichter. De jongens gaan in rapper tempo slechter lezen dan de meisjes.

De verschillen zijn groot, bijvoorbeeld tussen scholen waar alle leerlingen een migratie-achtergrond hebben. Daar kan op de beste scholen 69 procent van de achtstegroepers goed lezen, op de slechtste maar 18 procent. Dezelfde grote verschillen zien te zijn aan de andere kant van het spectrum. In de groep scholen met nul leerlingen met (groot)ouders die elders zijn geboren, kan op de beste scholen 86 procent aan het einde van de rit goed lezen. Op de slechtste scholen kan slechts 47 procent van de leerlingen dat.

Bubbels van bakfietsen

Het maakt dus uit waar een kind naar school gaat. En precies daarom maakt de inspectie zich zorgen over een tweede uitkomst van hun onderzoek: de segregatie tussen scholen neemt toe. 'Er ontstaan nu in het Nederlandse onderwijs bubbels van gelijkgestemden waar leerlingen nauwelijks uitkomen', schrijft de inspectie.

Het zijn met name de rijke, hoogopgeleide ouders die samendrommen. In de 23 grootste Nederlandse gemeenten hebben rijke en hoogopgeleide kinderen steeds minder klasgenootjes uit armere gezinnen en met lager opgeleide ouders.

Dat komt voor een deel doordat ook steden gesegregeerd zijn. Er zijn rijke en arme wijken en scholen trekken nu eenmaal leerlingen uit de wijk. Maar dat is niet de hele verklaring. Scholen zijn meer gesegregeerd dan de stad waar ze in staan, concludeert de inspectie. 

Met cijfers onderbouwt de inspectie hiermee een fenomeen dat scholen al kennen: jonge hoogopgeleide stellen die vanwege de hoge huizenprijzen naar wijken trekken waar ze voorheen niet wilden wonen, brengen als puntje bij paaltje komt hun kind niet in die wijk naar school. Zo ontstaan 'bakfietsscholen' en ontmoeten kinderen elkaar niet.

Het is niet alleen vanuit maatschappelijk oogpunt de vraag of dat een goed idee is, schrijft de inspectie. De inspectie vreest dat de onderwijskwaliteit op het spel staat. Scholen met veel leerlingen met een migratie-achtergrond hebben bijvoorbeeld meer moeite met het vinden van goede leraren. En dat is met het huidige oplopende lerarentekort een groot probleem.

Zorgen over inspectierapport

Onderwijsorganisaties en de oppositie in de Tweede Kamer maken zich grote zorgen over het rapport van de Onderwijsinspectie. "We moeten wel concluderen: door de jaren heen glijden de resultaten van het Nederlandse onderwijs af. Hier maak ik me echt zorgen om", schrijft inspecteur-generaal Monique Vogelzang.

SP-Kamerlid Peter Kwint spreekt van "vernietigende conclusies". Hij wil die snel bespreken met de verantwoordelijke ministers. Kwint constateert "steeds minder gelijke kansen tussen kinderen uit arme en rijke gezinnen en een lakse overheid die het onderwijs steeds verder weg laat zakken". 

Ook PvdA-Kamerlid Kirsten van den Hul is somber. "Niveau daalt, segregatie groeit, maatschappelijke opdracht onder druk", twittert ze.

Dat ziet ook de Landelijke Studentenvakbond (LSVb). "Het is te gek voor woorden dat niet je intelligentie maar je afkomst bepaalt of je kunt studeren. We moeten nu ingrijpen om te voorkomen dat hogescholen en universiteiten een ivoren toren worden", vindt Tariq Sewbaransingh, voorzitter van de bond.

Volgens de Algemene Onderwijsbond is de dalende onderwijskwaliteit te wijten aan het lerarentekort. "Dat wordt steeds groter en de inspectie signaleert zelf ook dat daardoor de werkdruk stijgt. En een stijgende werkdruk gaat ten koste van de kwaliteit van het onderwijs", zegt voorzitter Liesbeth Verheggen.

Lees ook: 

Het bewaken van het collectief belang is volgens inspecteur-generaal Monique Vogelzang op dit moment de grootse opgave voor scholen. "Er is niemand die de macht heeft om te zeggen: We gaan het nu zo aanpakken."

De Onderwijsinspectie publiceert elk jaar over de staat van het Nederlandse onderwijs. De verschillen tussen scholen zijn te groot, zei de inspectie vorig jaar. 

Waarom kunnen Nederlandse kinderen niet goed rekenen? Volgens tegenstanders van het huidige rekenonderwijs omdat er veel te weinig sommen worden gestamd. 

Het niveau van Nederlandse leerlingen daalt harder dan het niveau van leerlingen in andere landen, concludeerde de OESO, de club van rijke landen, eind 2016.