Staatsgreep in Gabon na herkiezing Ali Bongo als president: ‘Maak lawaai, ik word vastgehouden’

Hij werd dinsdagavond uitgeroepen tot winnaar van de presidentsverkiezingen van afgelopen zaterdag maar staat volgens de coupplegers nu onder huisarrest. ‘Hij is omringd door zijn familie en dokters’, luidde het. Bongo zelf bevestigde dat hij wordt vastgehouden in zijn woning en riep burgers op om ‘lawaai te maken’ uit protest tegen de ontwikkelingen.

Bongo’s zoon en raadgever Noureddin zou wegens ‘hoogverraad’ zijn gearresteerd. Ook leden van Bongo’s kabinet, adviseurs en de nummers één en twee van zijn machtige Parti Démocratique Gabonais (PDG) zouden zijn opgepakt. Ze worden vervolgd voor onder andere hoogverraad, verduistering van openbare middelen, schriftvervalsing, actieve corruptie en drugshandel.

De Gabonese president, die al veertien jaar aan de macht is, werd herkozen met 64,27 procent van de uitgebrachte stemmen. De voorzitter van het Gabonese verkiezingscentrum maakte de uitslag midden in de nacht bekend op de staatstelevisie, zonder enige aankondiging vooraf.

Bongo had maar één ronde nodig om zijn belangrijkste rivaal Albert Ondo Ossa te verslaan, die slechts 30,77 procent van de stemmen won. Ossa beschuldigde Bongo van verkiezingsfraude.

Een van de militaire coupplegers noemde op de televisie als reden voor de staatsgreep het ‘onverantwoorde, onvoorspelbare bestuur dat heeft geleid tot een constante achteruitgang van de sociale cohesie die voor chaos in het land zorgt’. De regering stelde zaterdag een avondklok in en sloot de toegang tot het internet af om de verspreiding van oproepen tot geweld tegen te gaan.

De vorige verkiezingsoverwinning van Bongo in 2016 zorgde ook al voor grote onrust in het West-Afrikaanse land. De familie Bongo heeft het al decennia voor het zeggen in het olierijke Gabon. Ali Bongo trad in 2009 aan als president, na het overlijden van zijn vader Omar. Die heerste sinds 1967 over het land.

_{Tekst gaat verder onder de foto.}

Frankrijk veroordeelt de militaire staatsgreep in zijn voormalige kolonie. Premier Élisabeth Borne zei dat Parijs de situatie ‘met de grootste aandacht’ volgt. Het ministerie van Buitenlandse Zaken in de Franse hoofdstad herhaalde haar wens dat de uitslag van de verkiezingen gerespecteerd wordt.

Ook de Afrikaanse Unie (AU) heeft de staatsgreep ‘sterk veroordeeld’. De voorzitter zegt de situatie in het West-Afrikaanse land met zorg te volgen. Ook het West-Afrikaanse samenwerkingsverband ECOWAS, waar Gabon geen lid van is, zegt zich grote zorgen te maken om de stabiliteit in het land.

AU-voorzitter Moussa Faki roept de krijgsmacht op zich aan hun ‘republikeinse roeping’ te houden en om te garanderen dat het goed gaat met de president, zijn familie en zijn regeringsleden. Faki noemt de gebeurtenissen van woensdag een ‘grove schending’ van de afspraken binnen de AU. Hij hoopt dat de militairen snel kiezen voor een vreedzame koers om ‘snel terug te keren naar de democratische constitutionele orde’.

President Emmanuel Macron sprak maandag nog over de ‘epidemie’ van staatsgrepen in het Franstalige gebied van Afrika, waarmee hij zijn politiek van vastberadenheid tegenover het leger in Niger verdedigde. Dat pleegde een maand geleden een staatsgreep. Ook daar verscheen een groep militairen op televisie met de mededeling dat ze een einde maakten aan het regime. ,,Dit is het gevolg van de voortdurende verslechtering van de veiligheidssituatie en slecht economisch en sociaal bestuur”, sprak kolonel-majoor Amadou Abdramane. De staatsgreep in Niger was de zesde in drie jaar tijd in de Sahel-regio.

Als de staatsgreep in Gabon slaagt dan is het de zevende sinds 2020 in West- en Centraal-Afrika. De aanhoudende onzekerheid en corruptie openden de deur voor militaire leiders. Gabon, begrensd door Equatoriaal-Guinea, Kameroen, Congo-Brazzaville en de Atlantische Oceaan, maakt deel uit van de Organisatie van olie-exporterende landen (Opec). De olieproductie ligt op ongeveer 200.000 vaten per dag. Een groot deel van de bevolking profiteert daar niet van. Ongeveer een derde van de circa 2,2 miljoen inwoners leeft volgens cijfers van de Wereldbank in armoede.

_{Tekst loopt door onder de foto.}

Het is nog onduidelijk hoeveel Nederlanders zich bevinden in het Centraal-Afrikaanse land. Tot dusver meldde zich een beperkt aantal volgens het ministerie van Buitenlandse Zaken. Ze heeft naar eigen zeggen geen exacte informatie over de aantallen omdat reizigers zich niet hoeven te registreren.

Het ministerie zegt nog geen hulpverzoeken te hebben ontvangen. Ook liggen er nog geen plannen voor een evacuatie uit het land, waar Nederland geen ambassade heeft. ‘We volgen de situatie nauwgezet en houden rekening met verschillende scenario’s’, luidt het in een schriftelijke toelichting.

Nederland heeft het reisadvies voor Gabon inmiddels wel aangepast. Dat gaat naar code rood en dat betekent dat Nederlanders het advies krijgen om weg te blijven. ‘Bent u in Gabon? Ga niet de straat op en blijf in een veilige omgeving, thuis of in uw hotel’, luidt het.

In januari 2019 mislukte een staatsgreep in Gabon. Een groep militairen bezette toen het hoofdkwartier van de staatsomroep en las op televisie een verklaring voor. Daarin vroeg een commandant van de erewacht van de Republikeinse Garde , luitenant Ondo Obiang Kelly, de bevolking en de strijdkrachten om zich aan te sluiten bij ‘de vaderlandslievende beweging’. Die zou volgens de officier ‘een Nationale Raad van Herstel' installeren omdat president Bongo naar zijn zeggen niet meer in staat was te regeren. Bongo verbleef op dat moment in Marokko, waar hij naar verluidt herstelde van een beroerte. Hij was in oktober 2018 opgenomen in een ziekenhuis in de Saudische hoofdstad Riyad.

De huidige coupplegers lijken Brice Oligui Nguema, het hoofd van de presidentiële garde, naar voren te schuiven als nieuwe leider. Op de staatstelevisie was te zien dat honderden militairen ‘Oligui president’ scandeerden en hem triomfantelijk op de schouders droegen.