Direct naar artikelinhoud
Belastingdienst

Belastingdienst erkent: toch sprake van etnisch profileren

Blauwe enveloppen in de printstraat van de Belastingdienst.Beeld anp

Al een jaar hangt de vraag in de lucht: deed de Belastingdienst nu aan etnisch profileren of niet? Ja, erkent de fiscus nu na onderzoek van Trouw en RTL Nieuws.

De Belastingdienst heeft zich jarenlang schuldig gemaakt aan etnisch profileren bij de controle van aangiften voor de inkomstenbelasting. Tussen 2012 en 2015 zijn mensen mede op basis van het hebben van een dubbele nationaliteit geselecteerd voor extra controle. De fiscus erkent dat in antwoord op vragen na onderzoek van Trouw en ‘RTL Nieuws’.

Volgens de dienst zijn op die manier ruim 11.000 mensen met een dubbele nationaliteit aan een extra controle onderworpen. De fiscus had een zogeheten selectieregel ingebouwd in zijn systemen, die aangiftes voor controle selecteerde als werd voldaan aan vijf criteria. Eén daarvan was het hebben van een tweede nationaliteit. Wat de vier overige criteria inhouden, zegt de Belastingdienst niet. Als iemand aan alle vier overige criteria voldeed, maar geen tweede nationaliteit had, vond er geen extra controle plaats.

De vraag of en op welke manier de Belastingdienst gebruikmaakt van gegevens over iemands (tweede) nationaliteit in zijn controle en toezicht hangt al een jaar in de lucht. Een jaar geleden onthulden Trouw en RTL Nieuws dat de Autoriteit Persoonsgegevens onderzoek doet naar het bezit en gebruik van gegevens over de tweede nationaliteit van mensen door de afdeling Toeslagen van de Belastingdienst. In een recent interview met Trouw liet staatssecretaris Van Huffelen (Toeslagen en Douane) nog weten etnisch profileren sterk af te keuren en maatregelen te zullen nemen als daar toch sprake van zou zijn.

Het afgelopen jaar werd duidelijk dat Toeslagen bij duizenden ouders onterecht of op basis van minieme foutjes de kinderopvangtoeslag werd stopgezet en teruggevorderd. Veel van hen hebben een tweede nationaliteit. Toeslagen houdt ook nu vol dat het alleen kijkt of mensen de Nederlandse nationaliteit hebben, en dat dit noodzakelijk zou zijn ‘om het recht op toeslagen vast te kunnen stellen’.

Autoriteit Persoonsgegevens wist van niets

Nu wordt duidelijk dat de Belastingdienst in zijn controle bij de inkomstenbelasting dus veel verder ging. Waarom er op tweede nationaliteit werd geselecteerd is onduidelijk. Volgens een woordvoerder van staatssecretaris Vijlbrief van financiën worden de selectieregels opgesteld aan de hand van ‘kennis en expertise’ van ambtenaren. Ook ‘ervaringen uit voorgaande jaren’ kunnen een rol spelen, maar hoe dat heeft geleid tot selectie op basis van dubbele nationaliteit zegt hij niet.

De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) liet eerder al aan Trouw en RTL Nieuws weten dat zijn onderzoek ook kijkt naar de risicomodellen en selectieregels die de Belastingdienst gebruikt, maar is van deze nieuwe informatie nog niet op de hoogte gesteld. De AP zal alsnog op de hoogte gebracht worden, zegt de woordvoerder.

Dat het onderzoek van de AP zo lang op zich laat wachten komt doordat er telkens nieuwe informatie opduikt bij de Belastingdienst. Toenmalig staatssecretaris Snel gaf in juli vorig jaar al opdracht de systemen van de Belastingdienst door te lichten op het gebruik van tweede nationaliteit. Destijds werd dat niet aangetroffen. Financiën zegt nog steeds ‘geen aanwijzing’ te hebben dat tweede nationaliteit een rol speelde in de systemen.

Kamerbrieven spreken elkaar tegen

Sinds begin 2015 wordt een tweede nationaliteit niet langer bijgehouden in Basis Registratie Personen (BRP), waaruit de Belastingdienst de gegevens krijgt. Trouw en RTL Nieuws onthulden vorig jaar al dat de afdeling Toeslagen gegevens over tweede nationaliteit had bewaard om ook daarna te gebruiken. Dat zou bij andere onderdelen van de Belastingdienst niet gebeurd zijn, zegt een woordvoerder. Maar Kamerbrieven van de vorige staatssecretaris van financiën, Menno Snel, en van de huidige bewindslieden Hans Vijlbrief (Belastingdienst) en Alexandra Van Huffelen (Toeslagen) spreken elkaar op dit punt tegen.

De Tweede Kamer eiste vorige week opnieuw inzage in documenten van de Belastingdienst over risicoselectie, iets wat tot dusver is geweigerd. Kamerleden Pieter Omtzigt (CDA) en Renske Leijten (SP), die zich eerder al vastbeten in de toeslagenaffaire, eisen nu volledige opheldering. Het ministerie van financiën laat weten te werken aan een Kamerbrief die de aankomende week duidelijkheid moet geven.

Lees ook:

De Belastingdienst bepaalde vooraf hoeveel fraudebestrijding moest opleveren

Bij het opsporen van fraude door de Belastingdienst werden jarenlang doelstellingen gehanteerd voor de opbrengsten die daarmee moesten worden binnengehaald. Dreigden die niet gehaald te worden, dan werd het systeem scherper gesteld

Belastingdienst had een geheime fraudelijst, in strijd met de privacywet

Een tot voor kort geheim registratiesysteem van de Belastingdienst voor ‘signalen’ van fraude is volledig in strijd met de privacywet. Pas na aanhoudende vragen van Trouw en RTL Nieuws heeft de fiscus het systeem uit de lucht gehaald.

Staatssecretaris Van Huffelen: ‘Hoe kan het dat ambtenaren liever met een journalist praten dan met hun manager?’

De nieuwe staatssecretaris Van Huffelen (financiën) weet hoe ze ouders gaat helpen die door de kinderopvangaffaire zijn gedupeerd. Maar er wacht nog een klus: de cultuur binnen de Belastingdienst veranderen.